Kada se džez kao vrsta muzike tek pojavio na muzičkoj sceni, klavir kao instrument imao je sve predispozicije da ne bude dio bilo kojeg džez ansambla. Zbog svoje glomaznosti i relativne nepokretnosti, imao je hendikep u odnosu na duvačke instrumente. S druge strane, u kabareima, kuplerajima i klubovima, uvijek je svirao klavirista koji bi zabavljao prisutne. Koristeći veoma širok dijapazon tonova koji se lako mogu odsvirati, za razliku od duvačkih instrumenata na kojima je moguće izvesti samo solo dionice, džez klaviristi postaju vrlo kvalitetni solisti. U džezu je jedna od najvažnijih karakteristika individualnost, a klaviristi su je mogli lako iskazati, zbog prirode svog instrumenta.

Još samo da je tu neki džez klavirista da mi upotpuni doživljaj…

S tim u vezi, klavir je u džez ansamblima služio ne samo kao solo instrument, nego je i zadavao ritam akordima. Zbog „ozbiljnosti“ samog instrumenta, mnogi džez pijanisti su bili školovaniji od svojih kolega koji su bili solisti na drugim instrumentima. Ovo naravno ne znači da su bili na neki način superiorni u odnosu na samouke muzičare, već da im je muzičko obrazovanje pomoglo da džezu pruže nešto novo.

Džez klaviristi su pratili evoluciju džeza i razvijali svoj stil sviranja uporedo s njim. Od ritmičnih bas dionica do sofisticiranih solo kompozicija, muzička istorija je pokazala da među džez pijanistima postoji širok dijapazon sjajnih muzičara. Džezologija će vam predstaviti neke od najznačajnijih i najistaknutijih – sigurno ćete ih zavoljeti.

ART TATUM (1909–1956)

Preuzeto sa Vikipedije.

Art Tejtum je poznat kao najveći solo džez klavirista svih vremena i smatra se da ga niko u dosadašnjoj istoriji nije uspio nadmašiti umijećem sviranja. Tejtum je preferirao sviranje već poznatih džez kompozicija, umjesto komponovanja. Od rođenja je bio slijep, ali to ga nije spriječilo da nevjerovatnom brzinom svira objema rukama i pritom improvizuje šarmantne melodije koje su osvajale simpatije mnogih generacija muzičara i ljubitelja muzike. Muzički kritičari su često hvalili njegovu perfektnu tehniku.

Na početku karijere, svirao je po klubovima širom američkog kontinenta. Četrdesetih godina prošlog vijeka odlučio da formira sada već čuveni i sjajno uigrani klavirski trio, kojeg su činili basista Slem Stjuart i gitarista Tajni Grajms. Pedesetih godina, snimio je seriju odličnih albuma pod nazivom Masterpieces, i sarađivao je sa raznim muzičarima. !Kokoška izdvaja njegovu ploču The Album sa saksofonistom Benom Vebsterom kao favorit.

Tejtum je bio uzor mnogim klaviristima, ali i saksofonisti Džonu Koltrejnu i trubaču Čarliju Parkeru. Snimao je do same smrti i umro je od komplikacija dijabetesa. U muzičkoj istoriji ostaće zapamćen kao jedan od najstaknutijih džez klavirista.

THELONIUS MONK (1917–1982)

Preuzeto sa Vikipedije.

Muzički kritičari su hvalili inovativnost Telonijusa Monka, ali su smatrali da je njegov stil u poređenju sa drugim klaviristima (posebno Artom Tejtumom) nekako siromašan i jednostavan. Bilo kako bilo, Monk je sasvim sigurno vrlo zanimljiv muzičar koji je svojim inovacijama u izvođenju uticao na mnoge moderne klaviriste.

Bio je jedinstven u improvizovanju, ali i potpuno ekscentričan. Na nastupima je ustajao sa klavirske stolice i plesao dok su drugi članovi benda svirali solo. Ponekad je odbijao svirke iz razloga misteriozne prirode i bio je vrlo privržen svojoj supruzi Neli, kojoj je posvetio pjesmu „Crepuscule with Nellie“. Kao oboljelog od šizofrenije, ljekari su ga ponekad liječili elektrošokovima.

Vrlo kratko je studirao na Džulijardu, koji je napustio zbog rasne segregacije. Tokom karijere sarađivao je sa muzičarima kao što su: Dizi Gilespi, Kolman Hokins, Bad Pauel, Art Blejki… Neke od njegovih kompozicija postale su često izvođeni džez standardi: „Ruby My Dear“, „‘Round Midnight“, „Pannonica“ i „Blue Monk“. Njegov najprodavaniji album, Monk’s Dream, osvojio je srca i publike i kritike, te vam !Kokoška preporučuje da ga obavezno poslušate.

OSCAR PETERSON (1925–2007)

Preuzeto sa: www.cremonamondomusica.it

Oskar Piterson, ili Gospodin Kompjuter, kako su ga mnogi muzički kritičari nazivali, smatra se za jednog od najvećih klavirskih džez virtuoza u istoriji džeza. Mogao je da odsvira stotinu nota bez ijedne greške, dok bi svi drugi klaviristi za isto vrijeme odsvirali samo deset. Vještinu sviranja mu nije omeo čak ni moždani udar koji je uticao na pokretljivost lijeve ruke. Nakon samo dvije godine upornog vježbanja, uspio je da većinom povrati pokretljivost prstiju. Poticao je iz muzičke porodice, bio je obrazovan kao klavirista klasične muzike i predavao je kao profesor na nekoliko muzičkih akademija.

Piterson je bio šarmantan, nasmijan, i svuda rado viđen. U svojoj šezdesetogodišnjoj karijeri sarađivao je sa Stenom Gecom, Lujom Armstrongom, Kauntom Bejzijem, Herbijem Henkokom i mnogim drugim poznatim i manje poznatim muzičarima. Sa svojim klavirskim triom proputovao je cijeli svijet, ali je u poznijim godinama nastupao sa kvartetom sa kojim je takođe doživio veliki uspjeh. Divio se svom kolegi i prijatelju Netu Kingu Kolu, za kojeg džez istoričari smatraju da je nepravedno zapostavljen kao sjajan klavirista. Piterson mu je posvetio album With Respect to Nat.

!Kokoška vam preporučuje da poslušate albume Night Train i On the Town, koje je Piterson snimio sa svojim triom. Ako preferirate orkestarske aranžmane, poslušajte album In a Romantic Mood. Oni koji žele da znaju više, mogu da poslušaju kako je Piterson izveo Geršvinove i Elingtonove kompozicije – ploče Oscar Peterson Plays the Duke Ellington Songbook i Oscar Peterson Plays the George Gershwin Songbook.

BILL EVANS (1929–1980)

Preuzeto sa: www.allaboutjazz.com

Vilijam Džon Bil Evans bio je intelektualac u džezu. Ovaj pijanista se smatra za jednog od ključnih kompozitora modernog džeza, a čak i najstroži muzički kritičari ga navode kao jednog od najznačajnijih kompozitora novije muzičke istorije. Njegove kompozicije su izrazito melodične i inspirisao je mnoge da zavole džez klavir. Sa šest godina je svirao klavir, flautu i violinu. Poznavanje klasične muzike imalo je veliki uticaj na njegovo stvaralaštvo, a lično je preferirao da svira na crnim dirkama klavira.

Ostvario je veliki uspjeh kao vođa svog klavirskog trija, koji su činili basista Skot Lafaro i bubnjar Pol Motijan. Ovaj klavirski trio važio je za najbolji tokom svog vremena, jer je Evans od svojih saradnika tražio potpunu posvećenost. Zajedno sa Majlsom Dejvisom sarađivao je na kultnom albumu Kind of Blue, o čemu smo već pisali u Džezologiji za početnike. Svojim impresionističkim pristupom, podigao je standarde u bibapu, te su njegove ideje doprinele nastanku modalnog džeza. Evansovo izvođenje džez standarda „My Foolish Heart“ postalo je jedno od najpopularnijih verzija ove pjesme.  Albumi kao što su Waltz for Debbie, Sunday at the Village Vanguard, Moon Beams i The Legendary Sessions (sa Četom Bejkerom) sigurno će vas podstaći da slušate i volite klavirski džez.

Evansov lični život je bio izuzetno težak. Otac mu je bio pijanica (fonetski tako blizu „pijaniste“, ali avaj!) koji je maltretirao porodicu. Brat mu je izvršio samoubistvo tokom jednog šizofreničnog napada. Pored svega toga, Evans je bio nesrećan u ljubavi i dugo nije imao djece. Konzumirao je lake i teške opijate, te je jedan njegov prijatelj njegovu borbu sa porocima opisao kao dugotrajno samoubistvo. Iza sebe je ostavio najljepše džez balade koje muzička istorija pamti.

Literatura:
Erčić, J. Knjiga o džezu, RTS Izdavaštvo, 2015.